Ik ben dol op wolletjes. Ik brei met wol, ik draag wol en ik omring mezelf met kleine, fijne dingen van wol. Van sokken tot dekens en van vulling voor popjes en kussens tot truien en hemdjes. Er zijn talloze opties en mogelijkheden en er zijn talloze voor- en nadelen. Dit artikel is een verzamelplek vol met informatie over wol en wat je er mee kunt doen. Ik zal ‘m dan ook vaker aanvullen met vragen die binnenkomen en antwoorden die ik vind. Heb jij een specifieke vraag over wol? Laat hieronder een berichtje achter! Oh trouwens, ik ben ook maar een nieuwsgierig persoon die het interessant vindt om meer over wol te leren. Dit artikel is een verzameling van informatie die ik in mijn eigen woorden heb weergegeven. Ben je het ergens niet mee eens? Neem dan vooral de tijd om jouw mening te delen, maar neem ook de tijd om na te denken hoe je jouw mening op een prettige manier kunt weergeven. Dat heb ik immers ook gedaan.
Wat wordt er precies bedoeld met wol?
De meeste handwerkers hebben het al eens meegemaakt. Iemand vraagt advies over garens en ze vragen: “Welke wol kan ik het beste gebruiken? Deze wol van katoen of deze wol van acryl?” Natuurlijk weet jij als doorgewinterde handwerker dat dit een onhandige vraag is. Wol van acryl? Wol van katoen? Dat bestaat natuurlijk niet! Wol is (helaas) een verzamelnaam geworden voor alle soorten garens. Je kunt hier iets van vinden (en dat doen veel handwerkers ook), maar het beste kun je iemand die niet beter weet rustig uitleggen dat katoen van een katoenplant komt en dat acryl een synthetische vezel is. We noemen iets pas wol als het van een dier afkomt. De meest bekende wol is wol van de schaap. Ook geiten, yaks en lama’s leveren wol. Iedere soort wol heeft zijn eigen kwaliteiten. In Nederland wordt vooral Texelse schaapswol gewonnen. Deze wol is gemiddeld 10 cm lang, elastisch en goed isolerend. De kwaliteit van wol is niet gelijk op alle delen van het schaap. Nederlandse schapen produceren per jaar zo’n 1 miljoen kilo wol. In dit artikel heb ik het vooral over wol dat van schapen afkomstig is.
Hoe wordt de wol van een schaap gewonnen?
Over het algemeen wordt een schaap één keer per jaar geschoren. Het scheren is voor schapen een hele gebeurtenis. Hun beschermende vacht wordt plotseling weggenomen. Daarom is het ontzettend belangrijk voor de schaap dat er aan verschillende voorwaarden worden voldaan. Na het scheren heeft een schaap sowieso een paar overgangsdagen nodig om bij te komen van het scheren. Schapen moeten 12 uur vóór het scheren vasten en ze moeten geschoren worden bij goed, bestendig weer. Ook is het belangrijk dat ze op een deskundige manier geschoren worden op een schone, droge plaats. Een goede schaapscheerder kan een schaap snel en handig in de juiste houding krijgen zodat de vacht als het ware wegvalt om de schaap heen. Doet de scheerder dit goed? Dan verzet de schaap zich niet en dan blijft de wol schoon en heel. De schaap wordt vervolgens rechtop gezet en mag daarna terug de stal in om even bij te komen. De vacht wordt strak opgerold (zoals een slaapzak) en wordt in een (papieren) zak gestopt. Tot slot wordt de wol verwerkt tot gesponnen lonten. Het is belangrijk dat wol op een diervriendelijke manier gewonnen wordt. Deze prachtige bol Novita wol is een voorbeeld van diervriendelijk gewonnen wol.
Hoe wordt de vacht van een schaap gewonnen?
Schapenvachten werden vroeger vaak gebruikt en wordt nu nog steeds vaak gebruikt als isolatiebron in kribjes en in bedden. Schapen worden (als het goed is) niet gefokt voor hun vachten. Een goede schapenvacht is een restproduct van de schaap. Wordt de schaap geslacht? Dan wordt de huid opgekocht en gelooid in looierijen. De gevulde huid wordt geconserveerd en getransporteerd naar de looierij. Daar wordt de huid gelooid. De eiwitten in de huid worden onoplosbaar gemaakt. Daarna wordt de huid ingevet. Daarna wordt de huid gedroogd en weer bevochtigd. Tot slot wordt de vacht geborsteld. Het eindproduct? Een prachtige schapenvacht die helend is dankzij de van nature aanwezige lanoline, warmte reguleert, zelfreinigend is en ook nog eens antibacterieel is.
Welke verschillende wol is er?
Van wol worden wollen garens gesponnen. Naast dat er heel veel soorten wol is, zijn er ook verschillende soorten garens die allemaal afkomstig zijn van de schaap. Ieder soort garen heeft een eigen uitstraling. Je hebt de zachte mohair en merino garens maar je hebt ook de ietsjes stuggere scheerwol. Als je het over wol hebt bij het handwerken, dan zijn er talloze soorten garencombinaties. Deze combinaties worden altijd in percentages aangegeven. 75% wol + 25% polyamide bijvoorbeeld. Niet ieder soort garen is geschikt voor elk project. Als beginnend handwerker kun je het beste op zoek gaan naar de wol die in een patroon wordt aangegeven. Ben je wat bekender met de soorten handwerkgarens dat er zijn, dan kun je zelf overwegingen gaan maken.
Hoe wordt wol geverfd?
De wol van de schaap kun je natuurlijk niet verven voordat je ‘m scheert. Maar zodra de wol los is van de schaap, kan die op verschillende manieren een ander tintje krijgen. Wol kan geverfd worden voordat die gesponnen wordt, maar kan ook geverfd worden als het al in een streng zit of zelfs wanneer er een sockblank van gebreid is geworden. Er zijn talloze manieren om schaapswol te verven.
- Met natuurlijke materialen zoals dennenappels en kastanjes.
- Met kleurstof.
- Met speciale wolverf.
- Met chemische verf.
Hoe je wol precies verft? Daar kan heel veel over gezegd worden. Iedere verver heeft zo zijn eigen stijl van verven en zijn eigen middelen. Inmiddels zijn er wel verschillende soorten wolverf pakketjes op de markt gekomen zoals Meaningful Crafts. In zo’n pakketje zit alles wat je nodig hebt om wol te verven. Naast de materialen in zo’n pakket heb je ook heel veel water en nog veel meer geduld nodig.
Waarom wordt wol heilzaam genoemd?
Er wordt binnen de antroposofie en de vrije school veel gesproken over hoe helend wol is. Wol heeft verschillende kwaliteiten die er voor zorgen dat wol heilzaam genoemd wordt:
- Wol isoleert heel goed. Het houdt warmte zeer goed vast. Het heeft ook de eigenschap om de warmteontwikkeling van het lichaam bij koud weer aan te wakkeren.
- Wol heeft een hoog absorptievermogen. Het neemt makkelijk vocht op en laat het ook heel snel verdampen.
- Wol is brandvertragend. Het heeft een hele hoge ontbrandingstemperatuur.
- Wol is zelfreinigend dankzij de lanoline (het natuurlijke wolvet).
- Wol activeert de zelfgenezende werkzaamheid van het lichaam. Vooral bij een gebruik aan eigen warmte werkt wol activerend.
- Wol heeft hypoallergene en antibacteriële eigenschappen.
Het is daarom niet voor niets dat in veel kinderbedjes een wollen vachtje ligt, je onder een wollen deken wilt liggen als je ziek bent of dat je je in wollen truien omhult in de winter. Wol legt een langereis af en tijdens die reis verliest wol geen enkel van zijn helende bestandsdelen. Het is een waardevol, natuurlijk product dat ook nog duurzaam is ook!
Is wol oké om te gebruiken?
Er hebben al veel discussies plaatsgevonden over het gebruiken van wol. Zoals altijd is er een radicale groep die alléén maar wol wil gebruiken en een radicale groep die alles behalve wol wil gebruiken. Er is daarom ook geen eenduidig antwoord.
Je kunt er wel bijvoorbeeld voor kiezen om alleen biologische wol te kopen. Dankzij GOTS bestaan er duidelijke richtlijnen over hoe er met schapen en wol omgegaan moet worden om het biologisch te mogen noemen. Deze organisatie, Global Organic Textile Standard, stelt de volgende eisen:
- De schapen moeten rustig en diervriendelijk geschoren worden, zonder dat zij gewond raken.
- De schapen moeten biologisch gehouden worden. Zij moeten buiten kunnen grazen op land dat niet met insecticiden of pesticiden is behandeld. Ze hebben ook voldoende ruimte en krijgen alleen natuurlijke voeding. Ook krijgen ze geen preventieve antibiotica toegediend.
- De schapen mogen geen mulesing
- Arbeiders moeten goed betaald worden. Kinderarbeid is verboden.
Ik kies er persoonlijk voor om wol wél te gebruiken. Schapen worden al duizenden jaren gehouden en geschoren (vroeger geknipt). Bovendien groeit wol terug. Het houden van schapen en het werken met wol is niet slecht voor het milieu. Natuurlijk is het altijd belangrijk om jouw eigen overwegingen te maken en te doen wat goed voelt voor jou!
Bestaat er ook vegan wol?
Nee. Vegan wol bestaat niet! Er bestaan wel garen die vegan genoemd worden omdat er geen dierlijke vezels gebruikt worden. Dit zijn plantaardige alternatieven. Als ik ergens garen zou vinden met daarop Vegan Wol zou ik het sowieso laten liggen omdat het misleiding is. Plantaardige garens zoals katoen, bamboe, linnen en tencel hebben hun eigen kwaliteiten. Het doet daarom ook af aan deze plantaardige garens om ze zomaar Vegan Wol te noemen. Wendy van de Draadzaak heeft prachtige plantaardige vezels in haar webshop en zij kan je alles vertellen over de kwaliteiten van deze garens.
Dit is inmiddels een flink artikel geworden en hoewel ik hier nog heel veel over kwijt wil en kan, moet dit een andere keer gebeuren. Voor nu hoop ik dat je wat hebt aan het antwoord op deze vragen. Heb jij een vraag over wol waar jij graag nog antwoord op wilt? Laat het hieronder weten in een berichtje!
Charlie Dingelstad-Machiels
Deel deze post met jouw vrienden en familie!
Charlingual
Hoi, ik ben Charlie. Mij zou je kunnen kennen van de Online Handwerk Club of van mijn vele artikelen over Slow Living, Handwerken en Duurzaamheid. Ik ben altijd op zoek naar de mooie dingen in het leven en doe mijn best om op mijn eigen manier bewuste keuzes te maken. Wist je dat er iedere werkdag een nieuw artikel of nieuwe video online komt? Schrijf je in voor de nieuwsbrief en mis niks!
